Procedura oddawania krwi
Jeśli podjąłeś decyzję o oddaniu krwi, pomożemy Ci przygotować się do tego wydarzenia.
Pamiętaj: zgłaszając się do oddania krwi powinieneś być zdrowy, wypoczęty i po lekkim niskotłuszczowym posiłku.
Uwaga: jednorazowe oddanie 450 ml krwi nazywamy donacją/
A teraz po kolei: Rejestracja: wypełniamy kwestionariusz dawcy krwi, w którym sumiennie odpowiadamy na pytania dotyczące przebytych chorób czy przyjmowanych leków. Pamiętamy o zasadzie, aby nie zaszkodzić biorcy krwi. Do rejestracji zgłaszamy się z dokumentem tożsamości ze zdjęciem, numerem PESEL oraz adresem zamieszkania (dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, legitymacja ubezpieczeniowa, legitymacja szkolna lub studencka).
Rejestracja dawcy odbywa się w systemie komputerowym, w który wpisane są Twoje dane osobowe, PESEL i numer donacji, któremu odpowiada kod kreskowy, pojawiający się na wszystkich próbkach i pojemnikach z Twoją krwią, ponieważ w krwiodawstwie obowiązuje zasada anonimowości.
Pamiętaj: zapewniamy pełną ochronę danych osobowych dawcy łącznie z wynikami wszystkich wykonywanych badań.
Pobór próbki krwi: w celu wykonania wstępnych badań laboratoryjnych. Badamy poziom hemoglobiny lub morfologię krwi oraz oznaczamy grupę krwi.
Ważne: aby oddać krew nie musisz znać swojej grupy krwi. Centrum Krwiodawstwa oznaczy Twoją grupę krwi podczas donacji.
Gabinet Lekarski: wyniki badań wstępnych zostają ocenione przez lekarza. Lekarz na podstawie przeprowadzonego wywiadu lekarskiego, skróconego badania przedmiotowego oraz wyników badań laboratoryjnych kwalifikuje dawcę do oddania krwi.
WYWIAD MEDYCZNY
dawcą może być osoba w wieku od 18 do 65 lat
w wyjątkowych przypadkach lekarz może wyrazić zgodę na oddanie krwi przez osobę powyżej 65 roku życia
dawcy pierwszorazowi w wieku ponad 60 lat po uzyskaniu zgody lekarza w placówce służby krwi
BADANIE PRZEDMIOTOWE
Lekarz przeprowadza skrócone badanie przedmiotowe kandydata na dawcę lub dawcy krwi zwracając uwagę na:
- Wygląd ogólny: Dyskwalifikuje się osoby, których wygląd ogólny może wskazywać na pozostawanie pod wpływem alkoholu, narkotyków lub leków oraz nadmierne pobudzenie psychiczne.
- Ciężar ciała: Ciężar ciała powinien być nie mniejszy niż 50 kg, z koniecznością zachowania właściwych proporcji pomiędzy ciężarem ciała a wzrostem ( BMI ? 18,5)
- Temperatura ciała: Temperatura ciała nie powinna przekraczać 37oC
- Tętno: Tętno powinno być miarowe o częstotliwości od 50 do 100 uderzeń na minutę
- Ciśnienie tętnicze: Wartości ciśnienia tętniczego nie powinny przekraczać: 180 mm Hg dla ciśnienia skurczowego; 100 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego
- Węzły chłonne: Powiększenie obwodowych węzłów chłonnych stanowi przeciwwskazanie do pobrania krwi aż do wyjaśnienia przyczyny ich powiększenia.
- Zmiany skórne: Okolica miejsca wkłucia do żyły powinna być wolna od jakichkolwiek zmian chorobowych.
- Pobór krwi: Oddanie krwi trwa około 5-10 minut i odbywa się przy użyciu sprzętu jednorazowego użytku. Krew oddaje się do jednorazowego pojemnika plastikowego z płynem konserwującym.
Regeneracja sił
dawca otrzymuje posiłek regeneracyjny o wartości 4 500 Kcal (np. czekolady),
ciepły napój (kawa, herbata)
Pamiętaj: osoby wykonujące takie zawody jak: pilot, maszynista, kierowca autobusu, operator dźwigu, oraz pracujące na wysokości, uprawiające wspinaczkę, głębokie nurkowanie mogą powrócić do tych zajęć nie wcześniej niż 12 godzin po oddaniu krwi.
Przywileje krwiodawcy
Krwiodawstwo jest oparte na zasadzie dobrowolnego i bezpłatnego oddawania krwi.
Osobie, która została zarejestrowana w jednostce organizacyjnej publicznej służby krwi i oddała bezpłatnie krew przysługuje tytuł "Honorowy Dawca Krwi'' oraz możliwość uzyskania legitymacji HDK.
Honorowemu Dawcy Krwi, zgodnie z art. 9 ustawy o publicznej służbie krwi przysługuje :
-
-
- zaświadczenie celem usprawiedliwienia nieobecności w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia ( Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 15 maja 1996 r. Dz. U.1632.2014 j.t. w sprawie usprawiedliwiania nieobecności w miejscu pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy oraz Ustawy o publicznej służbie krwi Dz.U.332 2014 j.t. poz.681, rozdział 2 ),
- zwrot kosztów przejazdu do najbliższej jednostki organizacyjnej służby krwi, w której oddaje krew na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju, koszty te ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi.
- posiłek regeneracyjny - równoważnik kaloryczny 4500 kcal ( Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wartości posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy ( Dz.U.96, 60 poz.281),
- publiczna służba krwi zapewnia anonimowość dawcy krwi. Oznakowanie opakowań krwi i preparatów krwiopochodnych nie może zawierać danych umożliwiających identyfikację dawcy krwi przez biorcę lub inną niż jednostka organizacyjna publicznej służby krwi ( art. 13 w/w. ustawy )
-
Zasłużonemu Honorowemu Dawcy Krwi przysługuje :
-
-
- zniżka na leki znajdujące się na liście leków refundowanych do wysokości ustalonego Rozporządzeniem Ministra Zdrowia limitu
- świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i świadczenia szpitalne powinny być udzielane w dniu zgłoszenia, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zgłoszenia ( zgodnie z komunikatem NFZ w sprawie zmiany zasad udzielania świadczeń osobom szczególnie uprawnionym
-
Z dniem 1 stycznia 2007 r. Honorowym Dawcom Krwi przywrócono możliwość odliczenia darowizny w formie ekwiwalentu pieniężnego za oddaną krew od podstawy opodatkowania.
Każdy krwiodawca może uzyskać bezpłatnie wyniki badań laboratoryjnych
-
-
- oznaczenia grupy krwi w układzie ABO i Rh
- pełnej morfologii krwi
- znaczników wirusowego zapalenia wątroby typu Bi C ,
- AIDS ( HIV-1 / HIV-2 )oraz zakażeń kiłą
-
Jak zachować się po oddaniu krwi
Jak zachować się po oddaniu krwi :
- Należy stosować się do zaleceń lekarza lub personelu pobierającego krew,
- Odpowiednio długo trzymać uciśnięte miejsce wkłucia ( wyprostowana ręka w łokciu)
- W dniu oddania krwi nie nosić ciężarów, unikać pośpiechu i energicznych ćwiczeń fizycznych,
- Pozostać w miejscu oddania krwi ok. pół godziny,
- W dniu oddania krwi należy pić dużo płynów.
Jeżeli jednak wystąpią objawy osłabienia należy :
- Powiedzieć komukolwiek, kto jest obok Ciebie, że oddawałeś krew i czujesz się słabo,
- Położyć się z nogami ułożonymi wyżej lub zrobić skłon tak, aby głowa znalazła się między nogami,
- Jeżeli objawy pojawiły się po opuszczeniu miejsca oddania krwi należy skontaktować się z lekarzem,
- Osoby wykonujące takie zawody jak : pilot, maszynista, kierowca autobusu, operator dźwigu, osoby pracujące na wysokości, uprawiające wspinaczkę, głębokie nurkowanie mogą powrócić do zajęć nie wcześniej niż 12 godzin po oddaniu krwi.
W każdej donacji oznacza się markery wirusologiczne ( HIV, HBV, HCV ) oraz przeciwciała przeciwkrętkowe w kierunku kiły. Jeśli którykolwiek test będzie pozytywny krwiodawca zostanie o tym poinformowany.
Pamiętaj !!!!!!!
Złe samopoczucie może przydarzyć się każdemu. Jeśli jednak po oddaniu krwi często źle się czujesz, rozważ decyzję o dalszym jej oddawaniu.
Kto może oddać krew?
Osoby od 18 do 65 roku życia:
- które ważą co najmniej 50 kilogramów;
- u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała;
- które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii);
- które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie były leczone krwią i preparatami krwiopochodnymi.
-
Trzeba być wyspanym i wypoczętym, zdrowym, to znaczy nie mieć objawów przeziębienia, nie brać aktualnie żadnych leków, przy czym zasada ta nie dotyczy większości suplementów diety czyli np. popularnych preparatów witaminowych czy środków antykoncepcyjnych.
Należy jednak poinformować lekarza kwalifikującego o wszystkich przyjmowanych suplementach diety oraz lekach. Przed przyjściem do centrum krwiodawstwa trzeba zjeść lekki posiłek, w ciągu 24 godzin przed pobraniem wypić ok. 2 l płynów i wziąć ze sobą dokument ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy także ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.
Co się dzieje z pobraną krwią
Krew pobiera się do pojemników jednorazowego użytku, wykonanych z tworzywa sztucznego. Służą one zarówno do pobierania, jak i preparatyki oraz przechowywania.
Podczas pobierania krew jest stale mieszana, aby zapewnić jej odpowiedni kontakt z roztworem zapobiegającym krzepnięciu. Do tego celu służą tak zwane wagomieszarki. Kontrolują one jednocześnie czas trwania donacji oraz objętość pobieranej krwi.
Po pobraniu krew zostaje poddana preparatyce, która polega przede wszystkim na rozdzieleniu jej na składniki. Aby przyspieszyć ten rozdział, wiruje się krew w specjalnych wirówkach. Zabieg ten należy wykonać jak najszybciej po pobraniu, aby zachować jak najwyższą wartość poszczególnych składników.
Wirowanie umożliwia rozdzielenie krwi na trzy frakcje: koncentrat krwinek czerwonych, osocze i tzw. kożuszek leukocytarno-płytkowy, który służy do uzyskania koncentratu krwinek płytkowych.
Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz) to krwinki czerwone wraz z niewielką ilością osocza. Można go przechowywać w lodówce do 42 dni po pobraniu.
Koncentrat krwinek płytkowych (KKP) stanowią płytki krwi zawieszone w niewielkiej ilości osocza. Niestety, ze względu na krótki czas życia krwinek płytkowych, KKP nadaje się do przetoczenia tylko w ciągu 5-7 dni od pobrania.
Osocze przechowuje się w stanie zamrożenia. Im szybciej zostanie zamrożone, tym więcej zawiera czynników krzepnięcia wrażliwych na wysoką temperaturę. Najwyższą wartość ma osocze, które przed upływem 8 godzin od chwili pobrania krwi zostanie schłodzone do temperatury -30°C lub niższej. Takie osocze nazywa się osoczem świeżo mrożonym (FFP - od ang. Fresh Frozen Plasma). Po zamrożeniu można przechowywać FFP w temp. -25°C lub niższej do 3 lat.
Ze względu na specyficzne potrzeby pacjentów, rozdzielone wstępnie składniki krwi niejednokrotnie poddawane są dodatkowym procedurom, takim jak usuwanie leukocytów, napromieniowywanie, czy podział na mniejsze porcje, przeznaczone do użytku pediatrycznego. Usuwanie leukocytów odbywa się przy użyciu specjalnych filtrów.
Do napromieniowania składników krwi służą urządzenia zwane radiatorami, w których za pomocą promieni ? pozbawia się limfocyty możliwości namnażania.
Samo rozdzielenie składników krwi nie wystarcza do ich zastosowania w lecznictwie. Niezbędne jest wykonanie wielu badań. Przede wszystkim należy wykonać badania w kierunku obecności markerów wirusowych zapalenia wątroby typu B i C, oraz wirusa upośledzenia odporności HIV, a także odczynów kiłowych. Należy również potwierdzić grupę krwi dawcy. Dopiero po uzyskaniu wyników wszystkich badań może nastąpić tzw. zwolnienie składników krwi do użytku klinicznego. Składniki krwi zakwalifikowane do użytku leczniczego są przenoszone do lodówek, zamrażarek lub inkubatorów i tam oczekują na wydanie.
Każda czynność związana z pobraniem, preparatyką, badaniem, przechowywaniem jest bardzo dokładnie dokumentowana co pozwala na uzyskanie w przyszłości w razie potrzeby szczegółowych informacji o każdym zastosowanym do leczenia składniku.
Grupy Krwi
Populacja ludzka jest zróżnicowana serologicznie na skutek występowania, m.in. na powierzchni krwinek czerwonych różnych antygenów. Największe znaczenie ze względów praktyki medycznej i diagnostycznej mają:
- układ ABO
- układ Rh
- układ Kell.
Częstość występowania poszczególnych cech grupowych bywa różna w obrębie poszczególnych ras. W odniesieniu do niektórych układów grupowych, np. ABO, istnieją znaczące różnice w występowaniu poszczególnych antygenów u ludzi należących do różnych grup etnicznych.
W Polsce najczęściej występującą grupą krwi jest grupa A (około 40% populacji) na drugim miejscu znajduje się grupa O (około 30%), rzadziej spotyka się grupę B (około 20%) i AB (poniżej10%populacji).
Układ ABO jest najważniejszy z punktu widzenia bezpieczeństwa biorcy krwi, ponieważ przeciwciała do jego antygenów stanowią stały składnik ludzkiej krwi, co może prowadzić do ciężkich, a nawet śmiertelnych powikłań w razie przetoczeń niezgodnych grupowo.
Rys historyczny leczenia krwią
Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia ( WHO ) i Rady Europy, każdy kraj powinien być samowystarczalny w zakresie zaopatrzenia w krew i jej składniki.
Wskaźnikami mówiącymi o poziomie krwiodawstwa i krwiolecznictwa w danym kraju są : liczba oddań krwi oraz liczba dawców przypadających na 1000 mieszkańców.
Zdrowy człowiek, krwiodawca nadal pozostaje jedynym źródłem tego niczym niezastąpionego leku, jakim jest krew.
Krew od najdawniejszych czasów była otaczana szacunkiem i w sposób szczególny absorbowała ludzką uwagę. Dopatrywano się w niej tajemniczej siły i uważano, że jest siedzibą duszy. Od zarania dziejów składano bóstwom krwawe ofiary, pito świeżą krew, a nawet kąpano się w niej - wierząc w jej magiczną moc. Należy podkreślić, że przez długi czas wiele chorób próbowano leczyć upustami krwi, uważając, że " upuszczanie złej krwi '' przyniesie dobroczynny skutek. Praktyka krwioupustów , wykonywanych często przez cyrulików stosowana była przez długie wieki.
Wielkim zwolennikiem krwioupustów był Francois Broussais, który w latach 1772 - 1830 zalecał w leczeniu wielu chorób, między innymi duru brzusznego, przykładanie pijawek. Ta metoda leczenia cieszyła się na początku XIX wieku taką popularnością , że w tym celu w ciągu jednego roku sprowadzono do Francji 40 milionów pijawek.
Pierwsze w świecie próby przetaczania krwi podejmowane były w XVII w. W 1667 r. przypadkowym sukcesem zakończyła się pierwsza w historii transfuzja krwi - Jean Baptist i Paul E. Emmerez przetoczyli 15 letniemu chłopcu z wysoką gorączką krew jagnięcia. Pozytywny wynik jaki otrzymał , zachęcił go do dalszych prób, które jednakże zakończyły się niepowodzeniem. Wobec ciężkich , śmiertelnych powikłań , prawie na dwa wieki przerwano eksperymenty z przetaczaniem.
Przełomem w transfuzjologii stało się odkrycie w 1901 r. przez Karla Landsteinera trzech cech grupowych krwi, a także przyjęcie przez polskiego uczonego Hirszfelda nazewnictwa grup A, B, AB, O. W roku 1940 Karl Landsteiner odkrył, że na krwinkach czerwonych większości ludzi ( ok. 85 % populacji ) znajduje się tzw. antygen Rh, który ma istotne znaczenie przy " dobieraniu '' krwi dla chorego.
Doniosłe znaczenie w procesie konserwowania krwi miało stosowanie od 1914 r. cytrynianu sodowego. W roku 1992 jednorazowe zestawy pojemników z tworzyw sztucznych zastąpiły szklane butelki. W ten sposób można było m.in. uniknąć problemów związanych ze sterylizacją szkła. Możliwa stała się realizacja podstawowej zasady współczesnego krwiodawstwa - bezpieczne uzyskiwanie z jednego pobrania krwi trzech jej składników : krwinek czerwonych, płytek krwi oraz osocza. Dzięki temu pacjent może otrzymać ten składnik krwi, którego rzeczywiście potrzebuje.
Dzięki tzw. separatorom komórkowym, urządzeniom rozdzielającym krew, można pobierać od dawców wyłącznie osocze lub krwinki, można też przeprowadzać u chorych zabiegi plazmaferezy leczniczej, leukaferezy lub trombaferezy.
Historia rozwoju krwiolecznictwa ma początek w okresie międzywojennym. Przetaczano krew rzadko, jedynie w większych szpitalach.
Pierwszym ośrodkiem w Polsce, który zajmował się problemami transfuzjologii był utworzony w 1935 r. w Warszawie Instytut Pobierania i Konserwacji Krwi.
Po II wojnie światowej organizowaniem krwiodawstwa zajmował się Polski Czerwony Krzyż . Pierwsze przetoczenia były transfuzjami bezpośrednimi : dawców kierowano do szpitali i krew przetaczano " z żyły dawcy do żyły biorcy ''
Rok 1958 jest początkiem honorowego krwiodawstwa w Polsce ( w 1958 r. 2,5 % krwi pozyskiwano od dawców honorowych , a w roku 1992 już blisko 99 % ) Istotną rolę w promowaniu honorowego krwiodawstwa odegrały kluby HDK PCK , które powstawały we wszystkich środowiskach i zakładach pracy.
W Polsce wynosi on 30, a w krajach Europy Zachodniej blisko 60. W Polsce potrzeba więcej osób oddających krew systematycznie i wielokrotnie.
Czynniki wpływające na wzrost zapotrzebowania na krew i jej składniki :
-
-
- Rozwój medycyny umożliwiający ratowanie ludzi od pierwszych chwil życia do późnej starości,
- Starzenie się społeczeństwa,
- Wzrost liczby zachorowań na nowotwory,
- Zwiększenie skuteczności systemu ratownictwa medycznego,
- Poprawa dostępności do świadczeń medycznych,
- Wzrost liczby transplantacji
-
Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach powstało w 1948 r. i zaopatruje w krew 154 szpitale i kliniki województwa śląskiego. Każdego dnia dostarczamy do szpitalnych Banków Krwi 200-250 litrów tego cennego leku. Krew należy do najpotężniejszych leków, którymi dysponuje współczesna medycyna.
Od ponad 30 lat trwają badania nad wyprodukowaniem tzw. "sztucznej krwi", ale jak dotąd nie udało się uzyskać żadnych preparatów, które mogłyby zastąpić erytrocyty jako nośnika tlenu, czy płytek krwi w procesie krzepnięcia.
Zdrowy człowiek, krwiodawca nadal pozostaje jedynym źródłem tego niczym niezastąpionego leku, jakim jest krew.
Metody oddawania krwi
Metoda konwencjonalna
Dawca oddaje krew pełną w ilości 450 ml w czasie około 5-10 minut. Krew pełna może być pobrana nie częściej niż 6 razy w roku od mężczyzny i 4 razy w roku od kobiety. Przerwa między oddaniami krwi nie może być krótsza niż 8 tygodni.
Metoda trombaferezy
dawca oddaje tylko wybrane elementy komórkowe krwi ( płytki w ilości ok. 250 ml w czasie 60 min ). Zabiegi trombaferezy można wykonać do 12 razy w roku, a przerwa między nimi wynosi co najmniej 4 tygodnie.
Choroby zakaźne
Podejrzewasz, że możesz być zarażony- nie oddawaj krwi
HIV- jest to wirus, który atakuje system odpornościowy człowieka. Osoby zakażone przyjmują leki, które pozwalają żyć z wirusem wiele lat, ale należy pamiętać, że zakażenie HIV wywołuje AIDS.
Jak można uniknąć zakażenia HIV :
- Używając tylko własnych przyborów kosmetycznych, sprzętu do golenia i depilacji,
- Przekłuwając uszy, wykonując tatuaże tylko w specjalistycznych gabinetach kosmetycznych,
- Nie biorąc narkotyków,
- Używając jednorazowych, sterylnych igieł i strzykawek,
- Używając prezerwatywy zmniejszamy ryzyko zakażenia HIV,
- Unikając przypadkowych kontaktów seksualnych,
- Zachowując wzajemną wierność partnerską.
Matka zakażona wirusem HIV może zarazić swoje dziecko podczas ciąży, porodu i karmienia piersią.
Jeśli w Twoim życiu były ryzykowne zachowania rozważ wykonanie testu na HIV.
AIDS - zespół nabytego niedoboru odporności, jest późnym etapem zakażenia HIV. Zwykle mija wiele lat od momentu zakażenia do momentu rozpoznania AIDS. Pierwsze objawy mogą się pojawić nawet po dziesięciu i więcej latach. Wirus HIV przenoszony jest przez krew . Dlatego wszelkie zabiegi wymagające przerwania ciągłości skory, podczas których może dojść do przedostania się krwi innej osoby, mogą stwarzać pewne ryzyko zakażenia.
Zanim podejmie się decyzję o przekłuciu uszu czy innych części ciała, poddaniu zabiegom akupunktury, warto upewnić się, że zabieg będzie wykonywany sterylnym sprzętem jednorazowego użytku, a jeśli to niemożliwe sprzętem dokładnie wysterylizowanym.
Wirus zapalenia wątroby typu B - HBV
Zakażenie HBV może powodować wirusowe zapalenie wątroby typu B potocznie nazywane żółtaczką wszczepienną.
Wirus wywołujący tę chorobę jest 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV.
Jest bardzo odporny na wpływ czynników środowiska, a zwłaszcza na temperaturę. Przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi zawierającymi krew. Każde naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami podczas wykonywania tatuażu, zabiegów kosmetycznych, stomatologicznych, chirurgicznych może być źródłem zakażenia. Wirus przenosi się także drogą kontaktów seksualnych. Aby uniknąć zakażenia wirusem HBV możemy się zaszczepić.
Wirus zapalenia wątroby typu C - HCV
Wirus HCV jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C, które może doprowadzić do marskości wątroby i raka.
Wirusem HCV można się zarazić podczas kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela lub osoby zakażonej Szacuje się, wg. danych Światowej Organizacji Zdrowia liczba zarażonych wirusem HCV wynosi ok.170 milionów na świecie , i około 700 tyś. w Polsce. Wykrywalność zakażeń HCV jest bardzo niska, w Polsce do tej pory zdiagnozowano ok. 50 tys. przypadków.
Polska jest krajem całkowicie bezpiecznym dla Krwiodawców- używany jest wyłącznie sprzęt jednorazowego użytku.
Transfuzje krwi są bezpieczne - każda jednostka krwi podlega badaniom wirusologicznym.
Kto nie może oddać krwi?
Dyskwalifikacja stała
Poważne choroby układu krążenia aktualne lub przebyte, między innymi:
- wady serca (poza wadami wrodzonymi całkowicie wyleczonymi)
- choroba niedokrwienna mięśnia sercowego,
- stan po zawale mięśnia sercowego
- zaburzenia rytmu serca
- niewydolność krążenia
- miażdżyca znacznego stopnia
- Choroby pochodzenia naczyniowo-mózgowego (np. stan po udarze mózgu)
- Poważne choroby układu pokarmowego (w tym schorzenia wątroby), oddechowego, moczowego, nerwowego (szczególnie padaczka, nawracające choroby psychiczne, organiczne schorzenia układu nerwowego oraz przewlekłe choroby OUN - ośrodkowego układu nerwowego)
- Poważne choroby skóry (w tym łuszczyca)
- Choroby krwi i układu krwiotwórczego, zaburzenia krzepnięcia w wywiadzie
- Choroby metaboliczne i układu endokrynnego np. cukrzyca, choroby tarczycy, nadnerczy itp.
- Choroby układowe np. kolagenozy
- Nowotwory złośliwe
- Choroby zakaźne:
- WZW typu B, WZW typu C, wirusowe zapalenia wątroby w wywiadzie
- Każda żółtaczka o niejasnej etiologii
- babeszjoza
- Kala Azar (leiszmanioza trzewna)
- Trypanosoma Cruzi (Gorączka Chagasa)
- promienica
- tularemia HLTV I/II - retrowirus uważany m.in. za czynnik wywołujący białaczkę / chłoniaka z komórek T u dorosłych - występuje endemicznie w południowej Japonii
- narkomanii,
- osoby uprawiające prostytucję
- osoby często zmieniające partnerów seksualnych
Dyskwalifikacja tymczasowa
- okres miesiączkowania i 3 dni po zakończeniu
- 7 dni po zabiegu usunięcia zęba, leczeniu przewodowym i innych drobnych zabiegach chirurgicznych
- Do następnego dnia po leczeniu zęba i wizycie u stomatologa
- 6 miesięcy w przypadku większych operacji i innych zabiegów medycznych wykonywanych sprzętem wielokrotnego użytku i przebiegających z naruszeniem skóry lub błon śluzowych
- 6 miesięcy po wykonaniu tatuażu, zakładaniu kolczyków itp.
- 6 miesięcy od zabiegu akupunktury ( o ile nie został wykonany przez wykwalifikowanego lekarza przy użyciu jednorazowych igieł )
- 6 miesięcy od kontaktu z obcą krwią (kontakt śluzówki z krwią lub ukłucie igłą)
- 6 miesięcy od zabiegu endoskopii z użyciem fiberoendoskopu (np. gastroskopia, kolonskopia, artroskopia)
- czas do pełnego wyleczenia w przypadku ostrych chorób (np. układu pokarmowego, moczowego, oddechowego) w przypadku leczenia antybiotykami musi upłynąć 14 dni od zakończenia leczenia
- Okres , gdy wartość ciśnienia tętniczego nie mieści się w granicach 105/60 - 180/100 mm Hg, tętno miarowe 50 - 100/min.
- 2 lata po wyleczeniu gruźlicy i otrzymaniu od lekarza ftyzjatry zaświadczenia o wyleczeniu
- choroby zapalne ( niezagojone rany ) stany uczuleniowe skóry i okres odczulania, zaostrzenie przewlekłej choroby alergicznej,
- opryszczka wargowa
- 1 rok od zakończenia rzeżączki
- 6 miesięcy od powrotu z krajów o wysokiej zachorowalności na AIDS (np. Afryka Środkowa i Zachodnia, Tajlandia)
- 6 miesięcy od powrotu z rejonów gdzie endemicznie występują choroby tropikalne (jeśli nie wystąpiły w tym okresie objawy choroby)
- 12 miesięcy od powrotu z rejonów , gdzie endemicznie występuje malaria, jeśli nie wystąpiły w tym okresie objawy choroby (4 miesiące pod warunkiem negatywnych wyników badań wykonanych metodami immunologicznymi lub biologii molekularnej)
- Przebywanie na obszarach endemicznego występowanie malarii nieprzerwanie przez 6 miesięcy dyskwalifikuje dawcę na okres 4 miesięcy, po tym okresie zakwalifikowanie jest możliwe pod warunkiem negatywnych wyników badań wykonanych metodami immunologicznymi lub biologii molekularnej
- 2 lata od potwierdzonego wyleczenia brucelozy i gorączki Q
- 3 lata po zakończeniu leczenia i braku objawów malarii (pod warunkiem, że badania immunologiczne lub metodami biologii molekularnej dają wyniki negatywne)
- 2 lata po przebyciu gorączki reumatycznej, jeśli nie wystąpiła przewlekła choroba serca
- 2 lata od potwierdzonego wyleczenia zapalenia szpiku
- 6 miesięcy od całkowitego wyleczenia toksoplazmozy
- 6 miesięcy od wyleczenia mononukleozy zakaźnej
- 6 miesięcy po porodzie lub po zakończeniu ciąży
- 6 miesięcy po przetoczeniu krwi i jej składników
- 6 miesięcy po przeszczepie ludzkich komórek i tkanek
- co najmniej 2 tygodnie po przebyciu choroby zakaźnej i uzyskaniu prawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych
- 2 tygodnie po przebyciu grypy, zakażenia grypopochodnego i gorączce powyżej 38 stopni C
- 2 tygodnie po zaprzestaniu przyjmowania antybiotyków
- kontakt z chorobami zakaźnymi dyskwalifikuje na czas równy inkubacji danej choroby (zwykle 4 tygodnie)
- bliski kontakt w warunkach domowych z chorym na wirusowe zapalenie wątroby dyskwalifikuje na okres 6 miesięcy
- okres pozbawienia wolności i 6 miesięcy po odbytej karze więzienia
- po szczepieniach okresowo na czas uzależniony od rodzaju szczepionki:
- 4 tygodnie od szczepienia szczepionkami z osłabionymi bakteriami i wirusami przeciw BCG, odrze, różyczce, żółtej febrze, nagminnemu zapaleniu ślinianek przyusznych, nagminnemu porażeniu dziecięcemu, durowi brzusznemu, cholerze
- 48 godzin od szczepienia szczepionkami z zabitymi bakteriami, riketsjami, wirusami przeciw cholerze, durowi brzusznemu, krztuścowi, durowi plamistemu, nagminnemu porażeniu dziecięcemu
- 48 godzin od szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (bez kontaktu z chorobą)
- 1 tydzień w przypadku szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (bez kontaktu z chorobą)
- 3 miesiące po biernym uodparnianiu surowicami odzwierzęcymi
- 48 godzin od przyjęcia anatoksyny błonicowej i tężcowej
- 48 godzin od przyjęcia szczepionki przeciw wściekliźnie i kleszczowemu zapaleniu mózgu, a 1 rok w przypadku ryzyka zakażenia
Co to jest krew?
Krew jest tkanką płynną, krążącą w naczyniach krwionośnych dzięki czynności serca.
Składa się z elementów morfotycznych (komórek) i z osocza, stanowiącego jej część płynną. Ze względu na rozpraszanie promieni świetlnych przez komórki, krew jest nieprzezroczysta, a dzięki hemoglobinie zawartej w erytrocytach ma intensywnie czerwony kolor, przy czym krew tętnicza ma kolor żywoczerwony, a żylna - ciemnoczerwony. Ilość krwi w organizmie dorosłego człowieka to ok. 5,0 - 5,5 litrów, co stanowi ok. 8% masy ciała.
Krew pełni w organizmie szereg kluczowych funkcji, do których należą w szczególności:
- transport tlenu i dwutlenku węgla między układem oddechowym i tkankami
- transport substancji pokarmowych
- transport produktów przemiany materii
- transport hormonów
- udział w procesach krzepnięcia
- udział w procesach obronnych organizmu
- regulacja temperatury ciała
- udział w gospodarce białkami, elektrolitami, lipidami, w utrzymaniu prawidłowej wartości pH.
Komórki, stanowiące 40-50% objętości całkowitej krwi (wartość ta określana jest mianem hematokrytu) to:
- krwinki czerwone (erytrocyty) - odpowiedzialne za przenoszenie tlenu i dwutlenku węgla oraz uczestniczące w zachowaniu równowagi kwasowo - zasadowej
- krwinki białe (leukocyty) - podstawowy element układu odpornościowego
- krwinki płytkowe (trombocyty) - odgrywające ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi.
Wszystkie te komórki wytwarzane są w procesie zwanym krwiotworzeniem, który u zdrowego dorosłego człowieka odbywa się wyłącznie w szpiku kostnym.
Płynna część krwi, nazywana osoczem, składa się z wody, w której rozpuszczone są białka (65-80 g/l), a także elektrolity, składniki odżywcze, produkty przemiany materii i in. Białka osocza pełnią w organizmie szereg ważnych funkcji, np.:
- transport różnych substancji
- udział w reakcjach odpornościowych
- udział w procesach krzepnięcia, i wiele innych.
Informacje o obalaniu stereotypów
Ponad połowa Polaków uważa, że krew można wyprodukować w laboratorium. Jest to jeden z najczęściej powielanych stereotypów na temat krwiodawstwa. Krwi ani żadnych produktów krwiopodobnych nie da się uzyskać sztucznie. Jedyną jej fabryką jest ludzki organizm.
Ministerstwo Zdrowia zorganizowało kampanię społeczną „Twoja krew - Moje życie” mającą na celu przekonać Polaków do oddawania krwi. Zgodnie z normami unijnymi musimy zwiększyć liczbę stałych dawców. I chociaż 40% Polaków, choć raz w życiu oddało krew, to w naszym społeczeństwie funkcjonuje wiele stereotypów na ten temat. Nieprawdą jest, że:
- Oddając krew można się zarazić - Jest to całkowicie niemożliwe. Do pobierania krwi i próbek do badań stosuje się wyłącznie sprzęt jednorazowego użytku.
- Oddawanie krwi uzależnia - Oddawanie krwi nie powoduje żadnych efektów ubocznych ani uzależnienia.
- Aby oddać krew, trzeba znać swoją grupę - Nie jest to wymagane. Potencjalny dawca krwi jest poddawany kontroli medycznej, a grupa krwi jest ustalana po pobraniu.
- Za oddanie krwi dostaje się pieniądze – W Polsce krew oddaje się nieodpłatnie. Z punktu widzenia biorcy wartość krwi jest nieprzeliczalna na pieniądze. Krew oddaje się bezinteresownie.
- Krew należy oddawać jedynie na apel - Krew należy oddawać regularnie, ponieważ tak tworzą się jej zapasy, niezbędne do wykorzystania nie tylko w różnych nagłych sytuacjach, a przede wszystkim do systematycznego realizowania leczenia najcięższych chorób przewlekłych.
- Można oddać dowolną ilość krwi - Jednorazowo pobierana jest najczęściej jedna jednostka krwi pełnej, czyli 450 ml.
- Na oddawanie krwi należy przychodzić na czczo - Do oddania krwi należy zgłosić wypoczętym, po lekkim niskotłuszczowym posiłku (np. pieczywo, chuda wędlina, warzywa, owoce). Unikać potraw tłustych (smalec, masło, śmietana, tłusta wędlina), które mogą spowodować, że krew będzie lipemiczna (przetłuszczona) i nie będzie nadawała się do celów leczniczych również wieczorem w dzień poprzedzający oddanie krwi. Przed oddaniem należy pić dużo wody lub soków owocowych. Pół godziny przed oddaniem krwi nie należy palić papierosów. Nie należy przychodzić do oddania krwi po spożyciu alkoholu i/lub środkach zmieniających nastrój.
- Krwiodawcy mają szlachetną, błękitną krew – Krew krwiodawców ma takie same czerwone zabarwienie jak krew innych ludzi.
- Oddawanie krwi powoduje zmianę wagi ciała – Oddawanie krwi nie powoduje obserwowalnego spadku ani wzrostu masy ciała.
- Biorca dziedziczy cechy charakteru dawcy – Nie jest to możliwe, przetoczone komórki pełnią swe funkcje od kilku do kilkudziesięciu dni w organizmie biorcy i w żaden sposób nie są powiązane z mechanizmami dziedziczenia.
